KRİZ ANALİZİ-YÖNETİMİ KAVRAMLAR-TERİMLER SÖZLÜĞÜ

Ulusal Güvenlik Krizi

Ulusal güvenliği, toprak bütünlüğünü ilgilendiren ve var oluşa yönelik tehdit içeren kriz türü...

 Ulusal[Kriz]

Bir ülkenin bir başka ülke ile yaşamış olduğu kriz türüdür.Dış Politika krizi olarak da adlandırılabilir.

 Uluslararası [Kriz]

Uluslararası sistem içerisinde yer alan bir veya birden fazla devlet arasında ortaya çıkan ve tırmanma sürecinde çok sayıda aktörü ve uluslararası örgütü taraf haline getirerek etkileyen kriz türüdür.

Uyum [Krizi]

Kriz yaratan olay etkisi bakımından uyum sorunu yaratıyor veya uyum sorununu çözüyor ise ...

UYUŞMAZLIK (Dispute)

Bir veya birden fazla aktör arasındaki ilişkilerde taraflar arasında normal / barışçıl ilişkiler sürerken herhangi bir konuda ortaya çıkan görüş ayrılıklarının giderilemediği durum. Genellikle gündemdeki konuda tarflar arasındaki görüş ayrılığını gidermek mümkün değilse ve görüş ayrılıklarını ortadan kaldıracak bir hukuki, siyasi, diplomatik mekanizmadan yararlanılamıyorsa bir uyuşmazlıktan söz edilebilir. En genel ifadesiyle uyuşmazlık taraflar arasında sözsel düzlemde kalan görüş ayrılıklarını tanımlamakta kullanılır.

Taraflardan birinin sözsel alandan eylemsel alana geçmesi durumunda ise çatışmadan (conflict) söz edilir.

Uyutulan Kriz

Sönümlendirilen

Örtülen

Gündemden Düşürülen

Uyuşmazlık ve çatışma evrelerinden sonra bir tetikleyici eylem sonucunda kriz niteliğine dönüşmesine rağmen mevcut durumu taraflardan en az birinin kriz olarak değerlendirmek yerine ulusal gündemden düşürmeye yönelmesi ve "krizleştirmemeyi" tercih etmesi.

Uyutulan krizde taraflardan biri krizi gündemden düşürme ve/ya krizleştirmeme kararını bilinçli bir tercih olarak almakta ve uygulamaktadır. Zaman içinde "uyutulan kriz" "uyuyan kriz"e dönüşebilme potansiyeline sahip olabilir. 

Uyutulan bir krizde uyuşmazlık - çatışma halinin diplomatik-siyasi alanda sürmesi mümkündür. Bununla birlikte taraflar davranışlarında bu durumun bir kriz haline dönüştürecek "tetikleyici" söz ve/ya eylemden kaçınmaya özen gösterebilirler. Ya da bu yöndeki gelişmeleri ulusal kamuoylarının önünde tartışmamayı / tırmandırmamayı tercih edebilirler.

Uyutulan krize örnek:1981-1984 döneminde Yunanistan ile Türkiye arasında yaşanan Limni adasının silahlandırılmasına ilişkin uyuşmazlık-çatışma krize dönüşmüş olmasına rağmen bir süre sonra kriz sönümlendirilerek "uyutulmuş"tur.

Uyuyan krize örnek : Statünün fiili ihlaline örnek olmasına karşın Yunanistan'ın Ege Denizi'ndeki adaları gizlice, sonrasında ise açıktan açığa silahlandırmakta oluşu krizleşme potansiyelini içinde barındıran uyuyan kriz özelliğindedir.

Uyuyan Kriz [Dormant Crisis / Latent Crisis]

Kriz özelliklerini gösteren uyarılara sahip olan fakat savunmacı tarafın çeşitli nedenler/gerekçelerden dolayı tırmandırmayı düşünmediği, bir tür zımni moratoryumun yaşandığı kriz türüdür. Herhangi bir anda gerçekleşecek bir "ihlal" gerekçesiyle ani krize dönüşme potansiyeline sahiptir. Kriz yönetim süreci henüz tamamlanmadığı için sonlanmış bir kriz özelliği göstermez.

Örneğin Yunanistan'ın Limni adasının antlaşmalardan doğan silahsızlandırılmış statüsünü ihlal ederek Adayı silahlandırması ve  NATO savunma planlarına dahil etmeye çalışması bu tarz bir krizdir. 

Krizin ilk uyaranlarının alındığı evrede tırmanma eğilimine girdiğini gösteren işaretler olmasına karşın her iki taraf da krizi tırmandırarak sıak bir çatışmaya dönüştürmekten kaçınmış, kontrollü bir kriz yönetim süreci izleyerek krizi zamana yaymayı tercih etmiştir. Halihazırda her iki taraf da hukuki-siyasi tezlerini korumaya devam etmekte fakat bir krize dönüştürmekten de kaçınmaktadırlar.

Uzun Soluklu Çatışma [içinde kriz] / Protracted Conflict

Kriz uzun süreli düşmanca ilişkiler içerisinde olan aktörler arasında var olan çatışmaların bir parçası olarak ortaya çıkmış olabilir. Bu durumda uzun soluklu çatışmacı ilişkiler içerisinde çok sayıda krize dönüşme potansiyeli olan uyuşmazlık-çatışma konusunun bulunması mümkündür. Dolayısıyla uzun süreden beri var olan uyuşmazlık-çatışma konuları çözülemediğinde buradaki rekabet ve mücadele ilişkilerin bütününe kolaylıkla etki ederek yıkıcı etki, yayılma gösterir.

Zamana Yayılmayan Çatışma [içinde kriz] / Non-protracted Conflict

Bir devletin bir veya birden fazla hasım devletle uzun süreli düşmanlığının açığa çıkarttığı bir dışsal kriz durumu.