KRİZ ANALİZİ-YÖNETİMİ KAVRAMLAR-TERİMLER SÖZLÜĞÜ

İbret Verici Güç Kullanma

Kriz sürecinde savunmacı tarafın saldırganı caydırmak ve/ya başlatmış olduğu bir fiili ihlallden geri döndermek, ihlali durdurmak amacıyla sınırlı, ibret verici, kapasitesinin sadece bir kısmını göstermesine yetecek ölçüde kuvvet kullanması durumu. Böylece savunmacı tarafa bir tür uyarı sinyalleri göndererek başlatmış olduğu ihlal durumunu sonlandırmadığı takdirde beklediği sonucu elde edemeyeceği gibi daha fazla zarara uğrayabileceğini göstermeye çalışır. 

Zorlayıcı diplomasi stratejilerinde başvurulan yöntemlerden biri olarak kullanılmaktadır.

Savunmacı tarafın savaşa varmadan kuvvet kullanam tehdidinden yararlanarak rakibi ihlali sonlandırmaya ikna etme ve inandırıcılığını, kararlılığını göstermek için başvurduğu yöntemlerden biri...

Sınırda askeri hazırlıklar, tatbikatlar gibi düşük seviyelerden başlayarak hedef ülkede gerçekleştirilecek sınırlı operasyonel faaliyetlere kadar geniş bir yelpazede seçenek içerir. 

Kuvvet kullanma tehdidi sınırlı ve ibret verici ölçüde tutulmadığı takdirde krizin istenmeyen bir savaşa dönüşme olasılığı vardır.

İdam

Taraflar arasında kriz yaratan olay taraflardan birinin ülkesinde diğerinin vatandaş ve/ya soydaşlarından bazılarını cezalandırmaya yönelik idam kararına dayanabilir. Böylesi bir durumda savunmacı taraf bu davranışı kendi öncelik ve değerlerine yönelik bir saldırı olarak kabul ederek gerginliği tırmandırmayı tercih edebilir.

İki taraflı Kriz

Genellikle krizin iki tarafı olması durumunda kullanılır. Dış Politika krizi olarak da adlandırılabilir.

Üçüncü aktörlerin tırmanma sürecinde taraflardan birini desteklemesi ve/ya saldırgan tarafa doğrudan tepki göstermesiyle kolayca çok taraflı krize dönüşme olasılığı vardır.

Bununla birlikte genellikle üçüncü aktörler doğrudan kendi öncelikli çıkar ve hedeflerini ilgilendirmiyor ise kriz sırasında taraflardan biri olarak hareket etmek yerine arabuluculuk rolünü üstlenerek krizin yatışmasını sağlamaya çalışırlar...

Aliases (separate with |): |Bilateral Crisis|Dış Politika Krizi|Foreign Policy Crisis

insani Kriz

Krizi tetikleyen olay saldırgan tarafın temel insan hak ve özgürlüklerine yönelik olarak başlattığı bir saldırı (genellikle aşırı şiddet ve kitlesel yaygınlık içerir) ile ortaya çıkabilir. Bu durum genellikle saldırgan tarafın  kendi ülkesinde yine kendi vatandaşlarının bir kısmına yönelik olarak başlatmış olacağı kitlesel baskı, sindirme, asimilasyon ve kitlesel katliamlarla gündeme gelebilir.

Örnek olay: 1988 ve 1991 yıllarında Irak'da Saddam yönetiminin Kürt halkına yönelik olarak başlatmış olduğu kitlesel katliama yönelik saldırılar...

İnsani Kriz

Krize neden olan olayın niteliğine göre tasnif... Krize neden olan olay doğrudan insani nitelikte başlamasına rağmen bir süre sonra tırmanma ile beraber siyasi niteliğe dönüşebilir. Örneğin Halepçe'de meydana gelen kitlesel imha girişimi sonrasında Türkiye'ye yönelen sığınmacıların yarattığı dış politika / uluslararası kriz halinde olduğu gibi. Ya da 6 - 7 Eylül 1955 olayları....

İstihbarat Raporları

Krizi tetikleyen olay tarafların birbirleri hakkında elde etmiş oldukları istihbarat raporlarına dayanabilir. İstihbarat raporlarında diğer ülkeningüç kapasitesi, gündem ve öncelikleri hakkında elde edilen bilgi karar alıcının risk ve fırsatları dikkate alarak gerilimi tırmandırmasına neden olabilir.

Genellikle istihbarat raporlarının içeriği diplomatik-siyasi bilgi kaynaklarından da teyid edildiğinde karar alıcı için anlamlı hal alır. Aksi takdirde hem karar vermek güçtür hem de yanlış karar vererek gereksiz risk alma olasılığı vardır.

Başarılı bir istihbarat ağı ve personelinin bilgi-becerileri karar alıcının "doğru" kararı vermesini kolaylaştırıcı bir etki yaratır.

Uluslararası ilişkiler tarihinde her iki anlamda da istihbarat raporlarının önemli olduğunu gösteren örnekler bulmak mümkündür...

İsyan ve Ayaklanma

Krizi tetikleyen olay taraflardan birinin diğer ülke içerisinde başlayan bir isyanı/ayaklanmayı desteklemesi ile ortaya çıkabileceği gibi bir ülkenin kendi  iç dinamikleri sonucunda ortaya çıkabilecek bir isyan/ayaklanma sırasında bir başka ülke bu gelişmelerin dolaylı mağduru haline gelebileceği için de çıkabilir.

Bir ülkenin iç siyasasında yaşanan isyan/ayaklanmanın bir başka ülke tarafından farklı araç ve yöntemlerle desteklenmesi kriz özelinde saldırgan bir kriz yönetim stratejisinin izlendiği kanaatini ortaya çıkartabilir.

Diğer yandan ülkenin kendi iç dinamikleri sonucunda ortaya çıka isyan/ayaklanma sırasında sivillerin korunması gibi insani zorunluluklar bir devleti doğrudan krizin tarafı haline getirebilir. Özellikle kitlesel saldırılardan kaçan kişilerin komşu bir ülkeye sığıması bu anlamda bir örnek oluşturabilir.